Sint Josephkerk

De Sint-Josephkerk aan de Nassaulaan 2 in Alkmaar was na een grondige verbouwing in 2007 zowel een rooms-katholieke kerk als een parochiecentrum met kantoren en ontmoetingsruimten.

In 2017 maakte de eigenaar, de rooms-katholieke Parochie HH. Matthias-Laurentius, bekend de kerk te willen sluiten vanwege de voortschrijdende ontkerkelijking. Op 30 juni 2019 was de laatste viering en werd de kerk aan de eredienst onttrokken. Op 16 december 2020 werd een vergunning verleend om hier negen luxe appartementen te realiseren.

Verkopen aan projectontwikkelaar
Op 16 september 2018 werd bekend dat de parochie de Sint-Josephkerk wilde verkopen aan projectontwikkelaar Vink Bouw uit Nieuwkoop.

Een verbouwing van het rijksmonument was voorzien om er zeven appartementen in te maken. In de huidige sacristie was een kleine devotiekapel getekend. De pastorie werd al snel bij de planontwikkeling getrokken. In 2020 wilde men beginnen met de verbouwing. Voor het plan was een wijziging van het bestemmingsplan nodig en daarmee is men afhankelijk van de medewerking van de gemeente.

Nog geen kerkenvisie
Omdat er nog geen kerkenvisie is met een totaalaanpak voor het behoud van de monumentale kerken in de gemeente Alkmaar, wilde Adapt daarna met de gemeente Alkmaar in overleg treden om te bezien of hiermee het maatschappelijk belang wordt gediend door dit nu mogelijk te maken met een wijziging van het bestemmingsplan.

De gemeente deelde de zorgen van Adapt en verlangde een onafhankelijk onderzoek. Daaruit zou moeten blijken dat alle mogelijke opties goed zijn onderzocht voor de best passende bestemming. Vervolgens is dit door een onafhankelijk bureau uitgevoerd. Dat keek naar de monumentale, ruimtelijke en financiële mogelijkheden van het rijksmonument. Uiteindelijk kwam men met een betere onderbouwing toch op het appartementenplan uit.

Gebouwd in 1909
In 1908 werd besloten tot de bouw van een bijkerk voor de Sint-Dominicuskerk. De architect was Albert Margry, die werd bijgestaan door zijn broer Jos en zijn compagnon Jos Snickers. Margry ontwierp ook de naastgelegen pastorie. De bouw werd op 23 december 1908 aanbesteed voor 69.500 gulden en de eerste steen werd eind maart 1909 gelegd. Op 1 januari 1910 kon er al een dienst worden gehouden.

In totaal kostte de stichting van de Sint Josephkerk iets meer dan 100.000 gulden. Circa 2000 m² grond werd gekocht voor 16.000 gulden. In februari 1909 werd daar nog eens een aangrenzend perceel grond bijgekocht langs de Nassaulaan van 7,5 meter breed voor de pastorie en tuin voor 2000 gulden.

Inclusief het honorarium van de architect en de opzichter zou de stichting van de kerk en pastorie worden begroot op 76.800 gulden. De inrichting met altaar, preekstoel en banken zou 6200 gulden kosten. Voor onvoorziene tegenvallers bleek nog eens 3000 gulden nodig. Dit geld werd bij katholieke instituten geleend en gedurende tientallen jaren terugbetaald uit de collectes en plaatsengelden van de parochianen. In guldens bedroegen de stichtingskosten in 1909 het equivalent van ± 50.000 euro.

In 1922 werd de nieuwe parochie Sint-Joseph opgericht en ging de kerk zelfstandig verder.

In 2002 is het aangewezen als rijksmonument vanwege de cultuur- en architectuurhistorische waarde als historisch-functioneel hoofdonderdeel van het rooms-katholiek kerkcomplex “St. Joseph” en als gaaf bewaard voorbeeld van vroeg 20ste-eeuwse neogotische kerkelijke bouwkunst naar ontwerp van de architecten Gebroeders Margry en Snickers.

Clusteraanpak
Naar aanleiding van de terugloop van het aantal kerkgangers ontwikkelde het Bisdom Haarlem-Amsterdam een zogeheten clusteraanpak voor de vier kerken in Alkmaar, de St. Laurentius, de Don Bosco, de H. Pius X en de H. Joseph. Daarbij wordt voor alle kerken samen een oplossing gezocht voor het teruglopen van het aantal kerkgangers, en niet voor ieder kerkgebouw apart.

Binnen de clusteraanpak werd onderzocht welke kerk(en) hun religieuze activiteiten konden voortzetten en welke kerk(en) konden worden afgestoten. Kerken die worden afgestoten en/of verkocht kunnen worden herbestemd of worden gesloopt. Uitgangspunt was dat de betrokken parochies zowel in religieuze als financiële zin verder konden.

Herinrichtingen en modernisering van interieur
Bij de Sint-Josephkerk moest ruimte worden gecreëerd voor de activiteiten van het parochieel centrum. Er was behoefte aan verschillende kleinere ruimten voor bijeenkomsten, maar er moest wel voldoende ruimte blijven voor kerkvieringen. Daarom werd gekozen voor de inbouw van reversibele ruimten in de kerkzaal.

De kerkbanken maakten plaats voor comfortabeler stoelen, die op voorspraak van pastoor Bus in een kring rond het altaar werden opgesteld. De nieuwe opstelling leidde tot verdeelde reacties vanuit het bisdom en onder de parochianen. Na verloop van tijd werd weer de voorkeur gegeven aan de klassieke opstelling.

Gebruik na restauratie
Sinds de verbouwing in 2007 is de Sint-Josephkerk zowel een rooms-katholieke kerk als een parochiecentrum met kantoren en ontmoetingsruimten.

Het honderdjarig jubileum werd in 2010 ondermeer gevierd met een jubileumkrant.

In 2013 bepaalde bisschop Punt dat de Sint Josephkerk niet langer de hoofdkerk zou zijn van de parochie. Deze status werd voortaan gegeven aan de Sint Laurentiuskerk aan het Verdronkenoord.

Sluiten van de Sint-Josephkerk
Ondanks de miljoeneninvestering in de restauratie besloot het parochiebestuur in 2017 om de Sint-Josephkerk af te stoten. De reden tot sluiting was volgens het bestuur de snelle terugloop van het aantal gelovigen. In een presentatie werden de toekomstscenario’s uitgelegd.

In samenwerking met een makelaar en de gemeente Alkmaar oriënteerde het parochiebestuur zich op mogelijkheden voor herbestemming. Daarbij speelde de rooms-katholieke visie op het kerkgebouw uit 2008 van de Nederlandse bisschoppen een voorname rol. Die stelt dat kerken permanent ‘gewijde en heilige plaatsen’ zijn. In principe staan de bisschoppen afwijzend tegenover herbestemming. In dit bijzondere geval heeft het bisdom Amsterdam-Haarlem reeds toestemming gegeven om de kerk her te bestemmen.

Profaan gebruik
Voorwaarde van het profane gebruik is dat de herbestemming ‘niet onwaardig’ is. De voorkeur gaat uit naar een sociale functie – hospice, bibliotheek, school, gezondheidscentrum – en in mindere mate naar een culturele functie, zoals een museum.

Deze opvatting van de bisschoppen heeft ertoe geleid dat van alle sinds 1970 gesloopte kerken driekwart rooms-katholiek is.

Het parochiebestuur hoopte in de loop van het tweede kwartaal van 2018 meer duidelijkheid te kunnen geven over de toekomst van de kerk. Uiteindelijk werd dit september 2018.

In de kerkenvisie worden alle belangen naast elkaar gezet en worden gemotiveerde keuzes gemaakt. Die keuze leidt tot een selectie van:

• kerken die als zodanig behouden blijven,
• kerken die voor herontwikkeling worden vrijgegeven,
• kerken die ‘in de mottenballen’ gelegd worden (omdat er nog geen keuze te maken is),
• en kerkgebouwen die gesloopt gaan worden.

Adapt is bereid om samen met alle betrokkenen aan zo’n Alkmaarse kerkenvisie mee te werken.