Koester de stadswijken

Adapt heeft oog voor de architectonische en cultuurhistorische waarde van voor- en naoorlogse wijken, en verwacht dat dit in de komende jaren steeds meer aandacht zal vragen. Bij herstructurering van wijken door gemeente en woningcorporaties biedt Adapt zich nu al aan als gesprekspartner.

Bebouwing buiten de vesting
Al in de middeleeuwen heeft er bebouwing buiten de stadsmuur gestaan. De bebouwing langs de uitvalswegen waren vaak de eerste aanzet voor de uitbreiding van de stad. Met het opschuiven van de stadspoort kwam het gebied vanzelf binnen de veilige vesting te liggen.

Vanaf de jaren ’60 van de 19de eeuw werden er, vooruitlopend op de vestingwet 1874, veelal kleine arbeiderswoningen buiten de singel gebouwd.

Nieuwe stadswijken vanaf 1890
Pas in het laatste decennium van de 19e eeuw werden hele nieuwe stadswijken aangelegd. Dit gebeurde als eerste aan de zuidwestzijde van de stad, waar het Westerhoutkwartier, de Spoorbuurt, het Emmakwartier en het Nassaukwartier tot ontwikkeling kwamen.

Particulier initiatief
De uitbreiding van de stad buiten de singels was voornamelijk particulier initiatief. Als eerste werd vanaf 1880 mondjesmaat gebouwd tussen het in 1865 geopende station en de oude stad.

Aan de zuidwestzijde van de singel ontwierp landschapsarchitect Leonard Springer het Nassaukwartier rond een groot driehoekig plein. De bouw van de Emmabrug (1894) vormde het begin van een zuidelijke uitbreiding.

Woningwet
Om de kwaliteit van de woningen en de groei te sturen was in 1901 de Woningwet aangenomen. Iedere gemeente met meer dan 10.000 inwoners moest een uitbreidingsplan opstellen. In Alkmaar werd het Algemeen Plan van Uitbreiding van directeur gemeentewerken G. Looman in 1909 vastgesteld. Het werd de leidraad voor de na 1918 tot stand gekomen uitbreidingen.

Geleidelijk nam ook de rol van woningbouwverenigingen toe dankzij subsidies voor sociale woningbouw van de rijksoverheid.

Groei naar zuiden
De aanwijzing van Alkmaar als groeikern in 1957 leidde tot een verdere groei naar het zuiden, waar de grote woonwijken Nieuw-Overdie en De Hoef in fasen verrezen.

Geloof in maakbare samenleving
De Nederlandse naoorlogse stedenbouw is een uitdrukking van het geloof in de maakbare samenleving. Naast het utopische idee over de goede huisvesting van arbeiders en middenklasse en het belang van een goede opbouw van de wijk, werd de stedenbouw ook steeds meer een wetenschappelijke discipline, waarbij de inrichting en vormgeving van steden werd voorafgegaan door demografische, sociale en economische onderzoeken.

Minder waardering
Voor jongere panden en stedenbouwkundige ensembles die nog niet zo oud zijn, bestaat minder waardering en juridische bescherming. We denken onder meer aan alle voor- en naoorlogse wijken rondom de binnenstad, de zogeheten schil. In de schil is alleen het Westerhoutkwartier inclusief de Alkmaarderhout aangewezen als rijksbeschermd stadsgezicht.

Adapt heeft oog voor de architectonische en cultuurhistorische waarde van voor- en naoorlogse wijken, en verwacht dat dit in de komende jaren steeds meer aandacht zal vragen.

Bij herstructurering van wijken door gemeente en woningcorporaties biedt Adapt zich nu al aan als gesprekspartner.