Zoutziederij De Eendragt
Zoutziederij De Eendragt is gelegen aan de Turfmarkt en markeert de industriële geschiedenis van stadsdeel Schelphoek aan de rand van de binnenstad. Hier verrees aan het begin van de 21e eeuw een nieuwe woonwijk. Het herbestemde rijksmonument wordt met diens historische karakter tussen de nieuwbouwcomplexen hogelijk gewaardeerd.
Gebouwd in 18e eeuw
Zoutziederij De Eendragt werd in 1782 gebouwd om zeezout, dat uit verdampt zeewater in putten bij de zee werd gewonnen, te zeven en te drogen in open ijzeren pannen of ketels. Zout is en was een belangrijk huishoudelijk middel en essentieel voor het conserveren en vervoeren van vis.
Alkmaar kende verschillende zoutziederijen, die zich vestigden in Alkmaars oudste industriegebied de Schelphoek. De Eendragt was de laatste zoutziederij die werd opgericht.
Grof zeezout uit Spanje en Frankrijk werd geraffineerd tot fijn kristalzout. De zoutziederij werd door waterschepen bevoorraad met zeewater uit de Noordzee bij Petten. In dit water werd het ruwe zout opgelost, waarna het dagenlang en onder voortdurend roeren gekookt en vervolgens gedroogd werd.
Monumentenstatus
In 1918 stopte hier de handel in fijnzout, in 1939 de handel in grof zout en uiteindelijk in 1970 ook de handel in zeezout. De Eendragt was zijn oorspronkelijke functie verloren en stond op de lijst om te worden gesloopt. De Eendragt is de laatst overgebleven zoutziederij van Alkmaar.
Na een hevig protest tegen de sloop kwamen de zoutziederij en de woning ernaast in 1969 op de Rijksmonumentenlijst te staan. De schoorsteen dateert uit 1912 en is gemeentelijk monument.
Restauratie
In 1984 werd het karakteristieke gebouw gerestaureerd en gerenoveerd door Eriks NV. Sinds 2007 is het pand in bezit van de woningcorporatie Van Alckmaer en wordt het verhuurd als kantoorruimte, waaronder aan kinderboekenuitgeverij Kluitman.
Verhuur door woningcorporatie
Hoewel monumenten door de omgeving hogelijk worden gewaardeerd voor het karakter van de buurt en vaak ook voor waardevermeerdering zorgen bij het omliggende vastgoed, is de exploitatie van een monument vaak niet commercieel interessant. Woningcorporaties werden daardoor vaak door gemeenten benaderd om dit in hun portefeuille op te nemen.
Dit deed de wenkbrauwen fronsen bij de landelijke politiek, waar de gedachte opgeld deed dat woningcorporaties hun kerntaak van sociale huisvesting uit het oog hadden verloren. Er kwam een nieuwe Woningwet die woningcorporaties weer in het gareel moest krijgen.
Hun taken werden in de nieuwe Woningwet opgeknipt in twee categorieën: ‘diensten van algemeen economische belang’ (DAEB), voornamelijk het bouwen, verhuren en beheren van sociale huurwoningen aan mensen met een laag inkomen. Overige activiteiten, zoals verhuur van commercieel vastgoed, werden betiteld als niet-DAEB activiteiten.
De exploitatie van monumenten door deze te verhuren als bedrijfsruimte, wat valt onder niet-DAEB-activiteiten, is daardoor ingewikkelder en onaantrekkelijker geworden voor woningcorporaties. De verwachting is dat dit de exploitatie van monumenten die geen sociale woningen zijn de komende jaren verder onder druk zal zetten.
Na vertrek van de zittende huurders moet Van Alckmaer mogelijk op zoek naar een koper voor dit pand. De hogere onderhoudskosten die gebruikelijk zijn voor een monument, drukken waarschijnlijk de verkoopwaarde.
Bestemmingsplan
Volgens het bestemmingsplan Alkmaar Schelphoek Noord en Jaagpad West uit 2016 is de bestemming van De Eendragt ‘gemengd’. Hier zijn bedrijven in de categorie A en B, cultuur en ontspanning, maatschappelijke functies, dienstverlening, sportvoorzieningen, horeca categorie 3 (restaurant, lunchroom) en horeca categorie 4 (snackbar, cafetaria, ijssalon, shoarmazaak) toegestaan.
