Omgevingsvisie 2040 maakt van erfgoed bijzaak
Alkmaar, 26 juli 2017 – Deze week kon er nog een reactie worden gegeven op de concept-omgevingsvisie 2017-2040 van de gemeente Alkmaar. Erfgoedstichting Adapt heeft daarvan gebruik gemaakt.
Ondanks complimenten voor de gemeente voor de gedegen aanpak, is Adapt toch een aantal zaken opgevallen. Bijvoorbeeld dat de concept-visie steeds redeneert vanuit een ontwikkelingsperspectief.
Adapt pleit in de reactie voor een Structuurvisie Cultuurhistorie van de gemeente Alkmaar als aanvulling, omdat het gemeentebestuur in de concept-omgevingsvisie kiest voor een overwegend economische benadering van het Alkmaars erfgoed.
Ten dienste van economie
Er worden vooral gebieden aangewezen waar iets moet gebeuren. Zelfs onderwerpen als cultuur en cultuurhistorisch erfgoed lijken slechts een functie te hebben om het economisch leven te versterken. Het zijn in deze concept-omgevingsvisie van de gemeente Alkmaar geen op zichzelf staande waarden.
Erfgoed mag volgens het college van B&W blijven zolang het per saldo geld oplevert. Adapt ziet cultuur en erfgoed eerder als onmisbare kernkwaliteit voor onze identiteit en de belevingswaarde van onze eigen leefomgeving.
Cultureel erfgoed minstens zo essentieel
Het lijkt Adapt goed om zaken als cultuur en erfgoed niet (alleen) te belichten als zaken in dienst van economie en technologie maar zaken, minstens zo essentieel in een samenleving als economische waarden.
Zelfs als geen enkele toerist belangstelling zou tonen voor ons historisch erfgoed, verdient het uit oogpunt van identiteit en identificering om behouden en vitaal te blijven voor de generaties na ons.
Een jaar na veelgeprezen Erfgoednota al ommezwaai
In de Erfgoednota van de gemeente Alkmaar, vastgesteld in september 2016, kreeg het erfgoed nog een centralere plek dan een jaar later in de concept-omgevingsvisie.
Uit de Erfgoednota:
“Het beleid voor het Alkmaarse erfgoed is zoals eerder genoemd in beginsel gericht op behoud en versterking van de aanwezige cultuurhistorische waarden, en het draagvlak hiervoor. Dit uit zich in de praktijk niet louter in statisch beschermingsbeleid, maar juist in meebewegen met ontwikkelingen.”
Het woord identiteit komt 14 keer voor in de Erfgoednota, zoals hier:
“Het is onmiskenbaar dat cultuurhistorisch erfgoed bepalend is bij de vorming van een stad en haar identiteit. Dit geldt niet alleen voor het verleden, maar ook voor het hier en nu en de toekomst. Het behouden van objecten, ensembles en structuren door deze opnieuw te ontwikkelen draagt in belangrijke mate bij aan de kwaliteit van de leefomgeving. In deze tijd van mondialisering en vervaging van grenzen is een groeiende behoefte aan herkenbaarheid en verscheidenheid. Archeologisch en bouwhistorisch onderzoek verschaffen de onderbouwing voor wat wel en niet bewaard blijft bij grote ruimtelijke ontwikkelingen. Het verleden als referentie bij vernieuwing compenseert het identiteitsverlies.”
Druk op cultuurhistorische waarden
De economische en ontwikkelingsgerichte oriëntatie van de concept-omgevingsvisie levert tot 2040 extra druk op voor de cultuurhistorische waarden in de gemeente Alkmaar. Dat kan sluipenderwijs leiden tot een verandering in de stad, ons buitengebied en in onze dorpen die gepaard gaat met het verlies van cultuurhistorische waarden. Deze ontwikkelingen kunnen onder meer zijn: nieuwbouw, functieverandering, sloop en schaalvergroting.
Behoud door ontwikkeling
Het doel van Adapt is niet om deze ontwikkelingen tegen te gaan en op die manier alle cultuurhistorische waarden te behouden. Integendeel, wij streven naar behoud door ontwikkeling. Het behoud van het historisch erfgoed is op langere termijn juist verzekerd door een zinvol, functioneel en verantwoord (her)gebruik annex (her)bestemming. Het gaat er om dat we kijken of het aanwezige cultureel erfgoed een rol kan spelen bij ontwikkelingen.
Veranderingen moeten mogelijk blijven. Juist nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen geven een tijdsperiode weer, zoals zij dat de afgelopen eeuwen altijd hebben gedaan.
Omgevingsvisie geen fundament
Adapt vindt dat cultuurhistorische waarden bij de beoordeling van ruimtelijke plannen de komende decennia belangrijke uitgangspunten moeten zijn. De concept-omgevingsvisie biedt daarvoor geen fundament. Wij verwachten dat de gemeente dit bij de ontwikkeling en beoordeling van ruimtelijke plannen desalniettemin tot uitdrukking brengt.
Pleidooi voor Structuurvisie Cultuurhistorie
Het inzichtelijk maken van die culturele rijkdom door middel van een actuele en goede visie op cultuurhistorie inclusief waardenkaarten zou hiervoor een mooie grondslag vormen. Een Structuurvisie Cultuurhistorie naast deze Omgevingsvisie lijkt ons voor deze gemeente zelfs een noodzakelijke aanvulling.
Bij de verdere uitwerking van deze visie(s) wordt Adapt graag betrokken.
