De Groene Zwaan

De Groene Zwaan is een voormalige Lutherse kerk middenin het beschermd dorpsgezicht van De Rijp. Een stichting exploiteert het sinds 1970 als cultureel hart van het dorp. Het huidige bestuur van Stichting De Groene Zwaan ziet zichzelf vooral als sociaal en cultureel centrum. Niet alleen als plaats voor de subcultuur van jongeren maar voor iedereen in Graft-De Rijp en omgeving.

Oorspronkelijke functie
Het is onbekend wanneer de oudste delen van het pand zijn gebouwd. De balken die zijn gevonden dateren uit 1625. Dat was midden in de periode van de bloeiende handel via de Oostzeeroute. Er kan niet met zekerheid worden achterhaald wat de oorspronkelijke functie van het pand was, waarschijnlijk is het aanvankelijk een pakhuis geweest.

Godsdienstvrijheid
De naam “De Groene Zwaan” is nauw verbonden met de Lutherse gemeenschap van destijds. In 1780 vroegen 78 lidmaten van de Lutherse gemeenschap uit De Rijp en omstreken aan de Schepenen en Vroedschappen van De Rijp om “vreijheijdt hunner Godsdienstoefening”. De Lutherse kerk werd officieel in gebruik genomen op 6 juli 1788.

Handen uit de mouwen
Na de tweede wereldoorlog nam het aantal kerkgangers af. De onderhoudskosten voor het kerkgebouw konden amper worden betaald. In 1960 was er de laatste kerkdienst. Het orgel verhuisde naar Ilpendam en het kerkje raakte in verval. Het fungeerde ondertussen een aantal jaar als atelier van een kunstenares.

Het verval en de dreigende sloop van het evangelisch Luthersche kerkgebouw was de aanleiding voor enkele tientallen dorpsgenoten om in 1969 en 1970 de handen letterlijk uit de mouwen te steken. Onder bouwkundige leiding werd vele maanden achterstallig onderhoud weggewerkt.

Kerk en cultureel podium
Stichting “De Groene Zwaan” werd opgericht, die de kerk in 1969 kocht. Doel was er niet alleen weer een kerk van te maken; het moest ook een plaats worden voor ontspanning, concerten, cursussen, vergaderingen en feesten. In 1970 was de restauratie van het gebouw voltooid.

Het was een verkoopvoorwaarde dat het gebouw beschikbaar en bruikbaar moest blijven als kerkgebouw. Daarnaast kon het fungeren als een cultureel podium voor iedereen.

Plek voor subculturen
Aan het einde van de 20e eeuw ontwikkelde de Zwaan zich tot een plek voor de subculturen van jongeren. In tegenstelling tot de commerciële disco’s organiseerden de jongeren zelf de avonden en kozen zij voor eigentijdse niet-commerciële muziek. De functie van cultureel podium voor iedereen verdween toen min of meer naar de achtergrond.

Toekomstplan
In 2000 verscheen het Toekomstplan Sociaal Cultureel Centrum De Groene Zwaan. Op basis van dit toekomstplan is door het nieuwe bestuur weer gekozen voor een meer gedifferentieerde aanpak. Een kleinschalig podium voor kunst en cultuur voor iedereen en een ontmoetingsplaats voor de jongeren en als broedplaats voor hun subculturen.

Breed scala aan cultuur
Een breed scala van culturele activiteiten wordt tegenwoordig in de Zwaan georganiseerd en aangeboden. Zo zijn er regelmatig concerten, cabaret, een literair café en op de zondagen een filmhuis. Deze evenementen worden geheel door vrijwilligers georganiseerd en zijn voor een breed publiek van belang.

Restauratie noodzakelijk
Anno 2017 was de status van de buitenzijde van het pand dusdanig slecht, dat een grootschalige restauratie noodzakelijk was. Hiervoor werd een restauratieplan ontwikkeld. Adapt heeft met hand-spandiensten geholpen bij de fondsenwerving voor de restauratie. Zo schreef Adapt bepaalde paragrafen van subsidieaanvragen.

In maart 2018 kon het bestuur van de Zwaan bekend maken dat het streefbedrag van meer dan 400.000 euro was gehaald. Daardoor stond de tweede helft van 2018 in het teken van de restauratie.

Bestemmingsplan
De Groene Zwaan heeft binnen het bestemmingsplan van Graft en De Rijp uit 2011 de bestemming van cultureel centrum. In de bestemmingsomschrijving staat tevens dat De Groene Zwaan bestemd is voor het behoud en herstel van de cultuurhistorische en ruimtelijke waarden van het dorpsgezicht De Rijp.